https://www.medscape.com/viewarticle/1000132?form=fpf#vp_1
In 1825 tuimelde een 21-jarige vrouw uit een rolstoel terwijl ze met hoge snelheid een heuvel afdaalde. Ondanks minimale lichamelijke verwondingen ervoer ze intense angst tijdens deze ervaring. Na dit incident vertoonde de vrouw symptomen zoals nervositeit, hartkloppingen en zwelling van de schildklier.
Er wordt aangenomen dat dit de eerste melding is van een nieuwe schildklieraandoening na acute stress. Vandaag de dag zijn er steeds meer meldingen van mensen die potentiële gezondheidsproblemen met hun schildklier herkennen bij stijgende stressniveaus. Wat ooit als anekdotisch werd beschouwd, is nu naar voren gekomen als een oorzakelijk verband, met toenemend bewijs dat dit verband ondersteunt.
Auto-immuun schildklierziekten zoals de ziekte van Graves of Hashimoto thyroiditis zijn vermoedelijk het gevolg van een combinatie van genetische aanleg en omgevingsfactoren zoals stressvolle gebeurtenissen.
Stress, een natuurlijke reactie op uitdagingen, kan de gezondheid van de schildklier beïnvloeden. De ziekte van Graves is de auto-immuunschildklierziekte die het vaakst in verband wordt gebracht met stress; Hashimoto thyroiditis daarentegen vertoont een minder consistente correlatie.
Chronische stress – door werk, persoonlijke problemen of levensstijl – veroorzaakt het vrijkomen van cortisol en adrenaline, wat leidt tot gezondheidsproblemen, waaronder een ontregeling van de schildklier. Deze stresshormonen kunnen de productie van interleukinen 4, 6 en 10 triggeren en de productie van interleukine 12 remmen (Falgarone et al; Wang et al). Ze kunnen rechtstreeks T helper (TH) 2 cellen, Th17 cellen of Th1 cellen stimuleren en tegelijkertijd apoptose (=natuurlijke afsterving van de cellen) induceren bij regulerende T cellen. Patiënten met onbehandelde ziekte van Graves hebben lage niveaus van regulerende T-cellen en dit is omgekeerd gecorreleerd met de serumconcentratie van TSH-receptorantilichamen
Het meten van emoties op een precieze manier vormt een uitdaging, maar in de afgelopen tien jaar is er een opmerkelijke verbetering opgetreden in de objectiviteit van methoden die worden gebruikt om stressvolle levensgebeurtenissen te kwantificeren. In een vroeg onderzoek waarbij 219 personen met de ziekte van Graves werden onderzocht, rapporteerde 95% (208 personen) dat ze stressvolle gebeurtenissen in het leven hadden ervaren in de 12 maanden voorafgaand aan de diagnose. Sommige onderzoeken suggereren echter dat deze associatie varieert afhankelijk van geslacht of leeftijdsgroep.
Een recente meta-analyse met 2892 deelnemers gaf aan dat stress een belangrijke factor is bij het ontstaan van de ziekte van Graves, maar dat de relatie tussen stressvolle levensgebeurtenissen en de ziekte van Graves sterker was in studies met meer vrouwelijke patiënten en zwakker in studies met oudere patiënten met de ziekte van Graves. Deze gegevens suggereren dat, om redenen die nog niet volledig worden begrepen, vrouwen een verhoogde gevoeligheid kunnen vertonen voor auto-immune schildklierziekten na stressvolle situaties. Het ontstaan van de ziekte van Graves is nauw verbonden met een combinatie van genetische en omgevingsfactoren. Factoren zoals jodium in de voeding, seleniumtekort, infecties, roken, alcohol, zwangerschap en emotionele stress worden erkend als mogelijke triggers voor de ziekte van Graves.
Genetische vatbaarheid, uitgelokt door deze omgevingsfactoren, initieert het proces van het ontstaan van de auto-immuun schildklier ziekte.
Kan stressverlichting helpen?
Nu we een beter begrip hebben van het verband tussen stress en de rol ervan als uitlokkende factor voor de ziekte van Graves, is de vraag of stressverlichting een verzachtende, verlichtende of genezende rol kan spelen met of zonder het gebruik van medicijnen tegen schildklieraandoeningen.
Recent bewijs biedt een veelbelovend perspectief. Hoewel glucocorticoïden (beter bekend staand als o.a. cortisol) in farmacologische doses bekend staan om hun immunosuppressieve effecten, wordt aangenomen dat fysiologische endogene (vanuit de klier zelf) doses glucocorticoïden, die vrijkomen bij stress, immunomodulerende(stoffen die ingrijpen in de ziekte) effecten hebben. Verlichting van stress herstelt de activiteit van het immuunsysteem tot het normale niveau.
In een recent onderzoek onder 11 patiënten die symptomen van hyperthyreoïdie vertoonden en bij wie door stress veroorzaakte ziekte van Graves werd vastgesteld als gevolg van ernstige emotionele stress en die medische therapie weigerden, kwam een verrassend resultaat naar voren. Negen van de 11 patiënten bereikten klinische en biochemische remissie binnen respectievelijk 1-3 maanden en 2-7 maanden na zelfgerapporteerde stressverlichting. Vier van deze patiënten kregen echter 1-4 jaar later een terugval van de ziekte van Graves.
In een ander onderzoek, waarin een behandeling met schildklierremmers voor de ziekte van Graves werd geëvalueerd, had de aanwezigheid van eerdere stressvolle levensgebeurtenissen geen invloed op de therapierespons bij personen die dezelfde therapie kregen maar geen geschiedenis van stressvolle levensgebeurtenissen hadden.
Deze bevindingen zouden kunnen suggereren dat clinici overwegen om de behandeling met antithyroïde geneesmiddelen te stoppen, of op zijn minst de behandelingsperiode te verkorten, na het wegnemen van stress bij patiënten met door stress veroorzaakte ziekte van Graves.
Voorzichtigheid is echter geboden bij deze aanpak. Een voorbehoud dat moet worden gemaakt, zijn de antilichaamniveaus en de ernst van de symptomen; remissie treedt mogelijk niet op bij patiënten met zeer hoge antistoffen hoeveelheid, hoge vrije thyroxinespiegels (FT4) of ernstige ziekte waarvoor antithyroïde medicatie moet worden gestart. Het is ook verstandig om voorzichtig te zijn met deze aanpak bij mensen die enige mate van actieve schildklier oogziekte ervaren, omdat de oogconditie kan verslechteren als hyperthyreoïdie niet onmiddellijk wordt aangepakt.
Er zijn veel manieren om te ontspannen, stress te verminderen en de gezondheid van de schildklier positief te beïnvloeden. Diepe ademhalingsoefeningen, op mindfulness gebaseerde stressvermindering, acupunctuur, yoga of gewoon buiten zijn, worden altijd aangemoedigd. Een goede slaapkwaliteit en een uitgebalanceerd dieet met de juiste seleniuminname moeten ook in overweging worden genomen. Het is aangetoond dat selenium bij mensen met Graves orbitopathie de progressie van de ziekte vertraagt en de algehele kwaliteit van leven verbetert.
Als het gaat om het adviseren van onze patiënten, suggereert het huidige bewijs dat stressvermindering deel moet uitmaken van de integrale aanpak voor alle patiënten met een immuungemedieerde schildklierziekte. Stressvermindering kan de effecten van therapie verbeteren.